سیدناصر جابری

آموزش صرف و نحو در مدارس سنتی و در میان علما و شعرا، عمری طولانی دارد و همین امر موجب انعکاس واژگان و اصطلاحات آن به شکلی هنری، در شعر فارسی شده است. بر این مبنا در این تحقیق سؤال این بوده است که خلاقیّت شاعرانه در کدام صورخیال محقق شده و چه روابطی میان صور خیال و قواعد نحوی برقرار شده است و کدام شاعران از این ظرفیت بهره برده اند. روش تحقیق تحلیلی- توصیفی و مبتنی بر مطالعه دواوین شاعران بوده و از نرم افزار درج نیز بهره گرفته شده است. این تحقیق نشان می دهد که دامن? کاربرد واژگان صرف و نحو در اشعار فارسی وسیع بوده است. دامن? نام های شاعرانی که با واژگان این دانش حشر و نشر داشته اند نیز گسترده است و پهن? تاریخی وسیعی از قرن پنجم تا دور? معاصر را در برگرفته است. هم آیندی تصاویرِ ملهم از صرف و نحو یکی از نکات قابل تأمل در اشعار بررسی شده است؛ اغلب سه تصویر ایهام، حسن تعلیل و مراعات نظیر با هم تلفیق می شود. دایر? بلاغی از لحاظ گوناگونی و تنوع نیز نسبتاً گسترده بوده، عناصری مانند تشبیه، استعاره، کنایه، ایهام، حسن تعلیل، تمثیل، تمثیل رمزی، ارسال المثل و چیستان را در بر می گیرد. قاعده مندی دانش نحو برای اثبات موضوعات و مضامین مد نظر شاعران زمین? مناسبی برای تصاویر تمثیلی و تعلیلی بوده است. شکل حروف و کلمات، معانی مختلف آن ها و قابلیت تصریف و اشتقاق زمین? تشبیه، استعاره، کنایه و ایهام را به وجود آورده است.