سیدناصر جابری

چکیده شعر فارسی محملی برای بازتاب نمایش و بازیهای نمایشی بوده است. بستری که اگر نبود، چهبسا تصور میشد در زمین? هنرهای نمایشی تهیدستیم. بر این اساس، در این تحقیق سعی شده است که نشان داده شود، کدام مضامین و خصایص نمایشها در گسترة اشعار فارسی بیشتر نمود یافته است و در این ارتباط متقابل، شعر چه بهرهای از نمایش برده و چه مضامین و تصاویری را از دنیای نمایش برگرفته و پرورش داده است. روش تحقیق، تحلیلی توصیفی و مبتنی بر بررسی کتابخانهای و مراجعه به متون بوده و از دو نرمافزار عرفان ن ور و دُرج نیز بهره برده شده است. این تحقیق نشان میدهد که شعر فارسی بخشی از خصایص بازیهای نمایشی را حفظ و بهویژه به دو بازی رسنبازی و شببازی توجه بیشتری کرده است. شعرا در عین اینکه مضامین نمایشی را منعکس کردهاند، مضمونسازی و خیال شاعرانه برایشان مهمتر بوده است بهطوری که تخیلات مبتنی بر بازیهای نمایشی بسیار شگفتانگیزند. نخستین شاعران فارسی دری تا شاعران معاصر، مضامین نمایشی را در اشعارشان منعکس کردهاند، از فردوسی و منوچهری تا قاآنی و فراهانی. در این میان، نظامی بیش از دیگران به نمایش توجه داشته است. همچنین، در این پژوهش برای نخستینبار نگرش عرفا نسبتبه نمایش بررسی شده است. آنها بیشتر بهشکل تمثیلی از نمایش بهره بردهاند. تمثیل عرفا بیشتر رمزی است و بیشباهت به تمثیل فلسفیِ خیام نیست که با مضمون پردهبازی ساخته شده است. از نظر ادبی، بیشترین تصاویر بهکمک استعاره، تشبیه، تمثیل و تمثیل رمزی ایجاد شده است.