رسول بلاوی

طرح واره های تصویری زیربنای استعاره را تشکیل می دهند و انسان ها از طریق آن ها میان تجربه های جهان خارجی و ذهنشان ارتباط برقرار می کنند. این تجربه های خارجی پس از آن که در ذهن به ساخت های مفهومی تبدیل شدند، به وسیلة زبان در مورد مفاهیم انتزاعی تر نمود پیدا می کنند؛ به عبارت دیگر طرح واره های تصویری میان تجربه ها ی جسمانی جهان خارجی و زبان ارتباط برقرار می کنند و در مرحلة بعد، این تجربیات ملموس و ساخت های مفهومی، در موارد انتزاعی به کار گرفته می شوند. این طرح واره ها ازآن جهت که با چه تعابیری این تجربیات را بر زبان جاری می سازند، به انواعی تقسیم می شوند که سه نوع آن در این پژوهش مدنظر است: طرح وارة حجمی، طرح وارة حرکتی، طرح وارة قدرتی. هرچند طرح واره های تصویری بحثی نو در حیطة زبان شناسی شناختی هستند؛ با این وجود از گذشته تا به امروز شاعران و نویسندگان در متون ادبی خود از این طرح واره ها بهره برده اند. در پژوهش پیش رو، طرح واره های تصویری در هفت جلد از مجموعة نُه جلدی منشورات نزار قبانی، شاعر بنام جهان عرب، با عنوان «الأعمال النشریة الکاملة» بررسی شده اند. از این مجموعه، دو جلد آن نثر و هفت جلد آن شعرهای اوست که اشعار او عرصة این پژوهش قرارگرفته اند. این پژوهش به شیوة کتاب خانه ای با رویکرد توصیفی-تحلیلی با نظر به اشعار این شاعر، طرح واره های تصویری و میزان اثرگذاری آن ها را موردبررسی قرار داده؛ همچنین انواع طرح واره های تصویری را دسته بندی و در پایان میزان کاربرد هر یک از این طرح واره ها را مشخص و تحلیل کرده است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که قبانی تجارب دریافتی خود را از محیط، برای بیان مفاهیم غیرعینی و انتزاعی موجود در اشعار خود به کار گرفته و آن ها را به زیبایی به نگارش درآورده است؛ او به این ترتیب با به کارگیری طرح واره ها، ویژگی های فیزیکی و ملموس دریافت شده از جهان خارج را به مفاهیم انتزاعی موجود در ذهن خود منتقل کرده است. وجه غالب طرح واره های تصویری در اشعار او، طرح وارة حجمی است؛ پس از طرح وارة حجمی، طرح وارة حرکتی بیشترین بسامد را در اشعار او دارد و در آخر طرح وارة قدرتی نسبت به دو طرح وارة پیشین بسامد کمتری دارد. موضوع عشق بیشترین فراوانی را در استفاده از طرح واره های حجمی نسبت به سایر موضوعات داشته است. از طرح وارة حرکتی برای مفاهیمی مثل زمان، عشق و تلا