رضا جمالی

یکی از مسائل پیچیده و پر اهمیت برای دانشمندان و صاحبان علم و معرفت در علم کلام، مسئله «شناخت عرش الهی» است، که در آیات قرآن وجود دارد و احادیث مرتبط به صراحت از عرش سخن گفته اند. به همین دلیل اندیشمندان دینی خصوصا متکلمان و محدثان، در این باره به فحص و جستجو پرداخته اند، که دیدگاه های مختلفی در این باره به وجود آمده است. برخی از دانشمندان عرش را صرفا مادی و جسمانی دانسته، استوای الهی بر عرش را مانند نشستن بر تخت پادشاهی می دانند، این در حالی است که برخی دیگر عرش را فرامادی و از عالم مجردات می دانند. همچنین بعضی از علما عرش را به معنای علم و مرکز تدبیر نیز می دانند. روش تحقیق کتابخانه ای و تحلیلی است و هدف از این تحقیق این است که مفهوم عرش با بررسی و دقت در روایات اهل بیت علیهم السلام و با تاکید بر روایات امام رضا علیه السلام، این مسئله را که یکی از معارف الهی است و تاثیر بسیار زیادی در نوع شناخت ربانیت و عظمت الهی دارد، شناسایی کند. بنابراین طبق روایات امام رضا علیه السلام، عرش الهی جسم نیست و حقیقتی مستقل و از جنس حقایق غیبی و در مرتبه عوالم مجردات است و مراد از حقیقت عرش، جایگاهِ تدبیر و مدیریت و ربوبیت الهی، و مقامی است که منشأ صدور احـکام عـالم بوده و همه اوامر الهی به سوی آن منتهی می شود. و براین اساس، به یک اعتبار، مقام علم خداوند متعال نیز به شمار می رود.