رضا نجفی

شناخت ظرفیت های نهاد مسجد در ساختارسازی تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به شکل گیری جامعه دینی کمک می کند. این مهم در طول تاریخ اسلام از عوامل مؤثر در اسلامی کردن جامعه بوده است. به عبارت دیگر از نظر آموزه های قرآن کریم و سنت پیامبر(ص) و معصومین(ع) ایجاد «مدنیت دینی» بدون توجه به نهاد مسجد ممکن نیست. در این نگاه، مسجد پایگاهی است که تعالیم اسلامی از آن آغاز می شود و همه ساختارها به آن می انجامد. از این رو پیامبر(ص) در نخستین گام در طراحی «مدینه الرسول» به احداث مسجد پرداخت. با همین مقدمه اهمیت جایگاه مسجد در شکل گیری «محله اسلامی» خود را نشان می دهد. نگاهی گذرا به کارکردهای مسجد در هر محله نشان می دهد که ساکنین آنجا با آسیب های کمتری در زمینه های فرهنگی و اجتماعی دست و پنجه نرم می کنند. بنابراین ضروری است مطالعه ای در خصوص رابطه میان کارکردها و ظرفیت های مسجد با شکل گیری محله اسلامی انجام شود تا ابعاد تأثیرگذاری آن مشخص گردد. در قالب چنین پژوهشی می توان به شیوه های کارآمد سنتی و نوین در جذب اهالی محله به نهاد مسجد دست یافت. علاوه بر این مسجد مکانی است که در آن مسائل جامعه اسلامی حل و فصل می شود و دارای مرجعیت اجتماعی است. حضور روحانی در مسجد از مهمترین مؤلفه های مؤثر در تحقق محله اسلامی است. ضروری است در قالب چنین پژوهشی به راهکارهای عملیاتی جذب نوجوانان و جوانان به فضای مسجد دست یابیم. در آن صورت تأثیر نهاد مسجد بر جامعه بیشتر خواهد شد. در شهر بوشهر نیز با بررسی عوامل تحقق محله اسلامی با محوریت ظرفیت های مسجد به راهکارهای کاربردی دست خواهیم یافت. به خصوص که شهر بوشهر همچنان نمونه ای از شهرهایی است که صبغه سنت ها در آن حفظ شده، رویکرد دین گرایی در میان ساکنان آن پُررنگ است. از این رو ضرورت دارد راه های نگه داشت و تقویت شعائر اسلامی در محله های شهر را بررسی و مطالعه نماییم. در این مسیر دو نتیجه نیازمندیم. نخست بررسی ویژگی های محله اسلامی. تا این ویژگی ها تعیین نشوند نمی توانیم برای تحقق آنها تلاشی نماییم. دوم شناخت ظرفیت هایی که مسجد تراز انقلاب اسلامی دارد. آنگاه می شود بر پایه این دو به بررسی عواملی که به تحقق محله اسلامی با محوریت مسجد پرداخت. در خصوص اهمیت و ضرورت این تحقیق از یک سو ضروری است عوامل مؤثر بر تحقق محله اسلامی با تکیه بر ظرفیت های مسجد بررسی شود و از