سوران رجبی

زمینه: تیپ شخصیتی دی یکی از تیپ های شخصیتی است که افراد را مستعد بیماری های جسمی و روان شناختی می نماید و می تواند با عوامل شناختی از جمله سوگیری شناختی ارتباط داشته باشد. در حالی که خلأ پژوهشی درمورد سوگیری های مختص این تیپ شخصیتی وجود دارد. هدف: با توجه به خلأ پژوهشی موجود در این زمینه، پژوهش حاضر با هدف طراحی و اعتبارسنجی بسته اصلاح سوگیری های شناختی تیپ شخصیتی دی و تأثیر آن بر دو مؤلفه این تیپ انجام شد. روش‏شناسی: پژوهش حاضر طی یک پارادایم پراگماتیسم با رویکرد آمیخته در دو بخش کیفی و کمی انجام شد. جامعه هدف، دانشجویان دانشگاه خلیج فارس بوشهر بودند که جهت اجرای بخش کیفی، مصاحبه نیمه عمیق با 21 نفر از دانشجویان با تیپ شخصیتی دی به روش نمونه گیری هدفمند انجام شد. سپس با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای، 277 نفر انتخاب و پرسشنامه سوگیری های شناختی جهت اعتبارسنجی بین آن ها توزیع گردید. سپس بر اساس سوگیری های شناختی باقیمانده از اعتبارسنجی، نرم افزاری برای سیستم عامل اندروید جهت اصلاح سوگیری های شناختی در قالب سناریوهایی طراحی گردید و 84 نفر در دو گروه 42 نفره آزمایش و کنترل به آن پاسخ دادند. تحلیل داده های کیفی با استفاده از نرم افزار MAXQDA2020 و تحلیل داده های کمی با استفاده از SPSS26 انجام شد. یافته‏ها: در بخش کیفی، 56 کد اولیه در دو مقوله اصلی سوگیری شخصی و سوگیری محیطی قرار گرفتند که هر یک مقولات فرعی دیگری داشتند و در کد محوری سوگیری تفسیر قرار گرفتند. سپس 56 آیتم بعد از بررسی روایی محتوا به 52 آیتم کاهش یافتند. در طی تحلیل عاملی اکتشافی، 11 مؤلفه با 31 آیتم اما در تحلیل عاملی تأییدی، 6 مؤلفه با 20 آیتم به عنوان پرسشنامه سوگیری تفسیر تیپ شخصیتی دی باقی ماندند. سپس بر اساس آیتم های مرتبط با تیپ دی، سناریوهای نرم افزار سنجش و اصلاح سوگیری شناختی در 10 جلسه تنظیم و اجرا گردیدند که نتایج آن حاکی از اثربخشی بر عاطفه منفی و بازداری اجتماعی در سطح اطمینان 99 درصد بود. نتیجه‏گیری: بر اساس نتایج به دست آمده، سوگیری های تفسیر تیپ شخصیتی دی و ابعاد آن شناسایی شدند. سپس پرسشنامه و نرم افزاری جهت سنجش و اصلاح سوگیری تفسیر تیپ شخصیتی دی طراحی گردید. مداخله طراحی شده اصلاح سوگیری تفسیر قادر به کاهش عاطفه منفی و بازداری اجتماعی افراد با تیپ شخصیتی دی بود که قابلیت کاربرد بر