زهرا یوسفی

پژوهش حاضر با هدف شناخت جنبه ­های دسترسی آزاد مورد توجه کاربران شبکه اجتماعی توییتر و تحلیل عقاید آنان در این باره انجام شد. نمونه­ ای از توییت­های انگلیسی درباره دسترسی آزاد شناسایی و به روش تحلیل محتوای کمی با رویکرد تحلیل عقاید مطالعه شد. بدین منظور، نخست جنبه ­های مختلف دسترسی آزاد با مرور ادبیات حوزه، شناسایی و در قالب فرمول­های جستجو تدوین شد. این گام به بازیابی 874270 توییت انجامید. با کمک جستجوی انطباق دقیق در اکسل، داده ­ها پاکسازی و نمونه­ ای مشتمل بر 165320 توییت مرتبط به دست آمد. سپس، نمونه به چهار گروه موضوعی «هزینه و منابع مالی»، «نشر و منابع»، «مدل­ها» و «اعتبار و کیفیت» دسترسی آزاد دسته­ بندی شد. پردازش متن و محاسبه ی نمره ی عقیده توییت­ها به ترتیب با نرم افزار نایم و سنتی استرینگث انجام شد. تحلیل داده ها با آمار توصیفی و استنباطی در اکسل و اس­ پی­ اس­ اس صورت گرفت. نتایج نشان داد که مفاهیم مرتبط با «نشر و انواع منابع دسترسی آزاد» از بیشترین توییت برخورداراند. چنانچه این گروه به دلیل کلیت و عمومیت آن نادیده گرفته شود، «اعتبار و کیفیت» و «هزینه­ ها و منابع مالی» دو موضوع اصلی مورد توجه کاربران توییتر است. بر اساس نتایح عقیده­ کاوی، بیش از نیمی از توییت­ها خنثی بوده و فراوانی عقاید مثبت با اختلاف کمی از عقاید منفی بیشتر است. با این حال، دو موضوع «اعتبار و کیفیت» و «هزینه­ ها و منابع مالی» بیش از همه توییت­های منفی گرفته­ اند. به این ترتیب، همسو با نتایج پیمایش­های پیشین، که به هدف کشف دغدغه­ های محققان و ذینفعان دسترسی آزاد انجام شده، پژوهش حاضر تصویری کم و بیش یکسان را برای فضای اجتماعی به دست داد. از آنجا که دسترسی آزاد به اطلاعات علمی در جهت توسعه جوامع دانش بنیان یک ضرورت محسوب می­ شود، نتایج تحقیق حاضر، لزوم برداشتن گام­هایی جدی برای تقویت نقاط مثبت و اندیشیدن راهکارهایی برای رفع مسائل و چالش­هایی را که به عقاید منفی منجر شده است برجسته می­ سازد.