حسن الهیاری

زمینه ها و هدف: ایران عصر قاجار سرآغاز حیات مجدد دانش پزشکی ایرانیان در برخورد با پزشکی نوین غرب محسوب می شود، چنانکه در این دوره آگاهی ایرانیان از تحولات علمی و فرهنگی جوامع غربی، به واسطه اعزام دانشجویان به اروپا و نیز حضور پزشکان هیئت های سیاسی و مذهبی در ایران، بسترهای بروز تحولاتی شگرف در دانش پزشکی سنتی ایرانیان را فراهم آورد. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی زمینه ها و ابعاد مختلف گسترش طب نوین اروپایی در ایران و نقش آن در فرایند گذار طب سنتی به نوین در ایران عصر قاجار(1212-1313ق./ 1177-1275ش.) است. مواد و روش: این پژوهش به شیوه ی توصیفی _تحلیلی و با روش کتابخانه ای و بهره گیری از منابعی مانند منابع تاریخ نگاری اصیل، سفرنامه ها و متون تاریخی ترجمه شده انجام شده است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد، در عصر قاجار وضعیت نامطلوب بهداشت و درمان در جامعه، نقص دانش پزشکی و نارسایی مقررات دولت ایران در مقابله با اپیدمی بیماری ها از یک سو و موقعیت ژئوپلیتیک ایران و رقابت استعمارگران برای افزایش نفوذ در ایران از سوی دیگر، زمینه ساز حضور و فعالیت های گسترده-ی پزشکان اروپایی از طریق هیئت های سیاسی اروپایی در دربار قاجار و مدرسه دارالفنون گردید. نتیجه گیری: بررسی فعالیت و نوآوری های پزشکان اروپایی در ایران عصر قاجار از جمله رواج واکسیناسیون، تاسیس بیمارستان به شیوه ی نوین و آموزش های بالینی در بیمارستان، تاسیس آزمایشگاه داروسازی و برقراری «قرنطینه» با شیوه های نوین و کارآمد جهت کنترل بیماری های اپیدمیک خصوصا در منطقه خلیج فارس توسط کمپانی هند شرقی انگلیس، نشان دهنده ی نقش مهم و اساسی طب نوین اروپایی در فراگرد تحول رویکردهای دانش پزشکی ایران و گسترش و برقراری جنبه های نظری و عملی طب نوین اروپایی در ایران عصر قاجار است.