حسین مهتدی

ادبیات قرآن کریم به عنوان شاخص ترین و برجسته ترین کتابی که به بشریت عرضه شده همواره مورد توجه دانشمندان و زبان شناسان بوده است. از مهم ترین ویژگی این کتاب آسمانی تغییر سبک در بیان آیاتش از جمله آیات دعوت به حفظ عهد و میثاق است، که بسیار چشمگیر است؛ لذا دانش سبک شناسی به عنوان ابزاری مهم، برای فهم ساختار و سبک قرآن و همچنین شناخت جنبه های اعجاز این کتاب آسمانی بسیار کاربرد دارد. تغییر سبک در این آیات متناسب با معنا و اهداف آیات است؛ چرا که خداوند متعال با به کار بردن ویژگی های زبانی و ادبی، سبک سخن را بر اساس حال مخاطب و اهداف خاص این آیات دگرگون کرده است. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی - تحلیلی، ضمن بررسی ویژگی های سبکی آیات عهد و میثاق، آنها را از نظر سطوح ادبی و زبانی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. تا به واسطه این عوامل، رمزها، زیبایی ها و تصاویر فنی این آیات مهم اخلاقی را آشکار سازد. لذا این پژوهش به این نتایج اشاره می کند: 1-آیات عهد و پیمان انواع مختلفی از جملات خبری و انشایی با اغراض اصلی و غیر اصلی را به کار گرفته و این تنوع، در بیان مفاهیم مورد نظر و تبیین بیشتر معنی بسیار مؤثر است. 2- نقش اسلوب تأکید در این آیات برای تأکید و تقویت معنا در ذهن مخاطبین است. 3- سبک اجمال و بیان در این آیات، سبب اشتیاق نفوس در فهم قضیه و تلاش جهت تبیین آیات مجمل است. 4- اسلوب اطناب دستور نهی از شکستن سوگند را بعد از دستور عمومی وفای به عهود، به عنوان ذکر خاص بعد از عام می آورد و این مساله اهمیت پایبندی به سوگند را می رساند. 5- سبک ترغیب و ترهیب با توجه به ویژگی فطری انسان در این آیات سبب تأثیر گذاری و ایستادگی بیشتر انسان در طی مسیرش می شود. 6- عناصر تکرار، جناس، تضاد و مراعات نظیر سبب ایجاد موسیقی این آیات، درک و فهم بیشتر و تأکید مفاهیم این آیات شده است. 7- فنون تشبیه، مجاز، کنایه و استعاره در راستای تصویر سازی در این آیات، جهت ادای تعابیر مختلف و تقریب آنها به اندیشه ی مخاطب، اثر بسزایی بر صفحۀ وجدان آدمی برجای می گذارد.