خداداد بحری

عنوان، از عناصری است که بررسی نشانه شناسانه­ی آن، به درک پیام، کشف مدلول ها و لایه های زیرین آن انجامیده و انتخاب هوشمندانه­ی آن، شمایی کلّی از پیام کانونی متن به­دست می دهد. از نظر سوسور، ارزش هر نشانه ناشی از رابطه­ی آن با دیگر نشانه هاست. انتخاب عناوین در اشعار «سعدی یوسف» نیز با نظر داشت کلیّت و اندام وارگی شعر صورت گرفته است؛ به­گونه ای که عناوین به­مثابه متنی موازی با متن اصلی و در ارتباط ساختاری با آن قرار داشته و به همین دلیل ارزش نشانه شناسیک دارند. در این پژوهش با تکیّه بر روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی نشانه شناختی عناوین بر اساس دیدگاه سوسور در دیوان «اللیالی کلّها» سعدی یوسف پرداخته شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که شاعر در انتخاب عناوین اشعار خود از شیوه هایی مانند: فراخوانی تمدّن های گذشته، مسائل نوستالژیک، نام مکان ها یا اشخاص نامشخّص، تقدیم اشعار، تصاویر سورئال، کاربست اعداد و همچنین موضوعات مرتبط با استبداد بهره برده است. و فضای دلالی عنوان در سرتاسر شعر، تقویّت شده و شاعر پیوسته در تکاپوی رسیدن به آرمان آن است که این تکاپو با خویشاوندکردن عنوان و متن و ایجاد شبکه ای درون متنی از معانی در محور همنشینی، در نهایت به تولید معانی جدید می انجامد.