محمدجواد پورعابد

تصویر از عناصری است که شاعر برای بیان مفاهیم، به صورتی غیر مستقیم استفاده می کند. شاعر برای ساختن تصاویر از خیال کمک می گیرد. این تصاویر خیالی، اغلب با زمینه ای عاطفه ای همراه است تا بتواند تأثیر لازم را بر مخاطبش بگذارد. از اغراض شعر عربی رثا یا سوگنامه است. یکی از مهم ترین انگیزه های شاعر از این غرض شعری ابراز اندوه بر فقدان عزیز از دست رفته و تحت تأثیر قرار دادن مخاطب است تا بتواند با شاعر در حزن و اندوهش همراه شود. این پایان نامه با هدف مطالعۀ دیوان ریاض الأدب فی مراثی شواعر العرب به منظور شناخت کمی و کیفی بکارگیری تصاویر بیانی و نشان دادن قابلیت های آن ها در زمینۀ شعری است. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی به مطالعۀ دیوان پرداخته است، تا توانایی این بانوان شاعر عرب را در عرصۀ هنری نشان دهد. پژوهشگر، نخست مضامین رثا را در شعر شاعران بررسی کرده است. سپس خاستگاه تصاویر ابداع شدۀ شاعران را مشخص نموده است. در ادامه به زیبا شناختی تصاویر بیانی توجه نموده است. با بررسی مرثیه های بانوان شاعر عرب مشخص شد، تصاویر تشبیهی و استعاری نسبت به تصاویر مجازی و کنایی از بسامد بالاتری برخوردار است. مجاز به تعداد انگشت شماری بکار رفته است و از بین استعاره ها، استعارۀ مصرحه بیشتر از استعارۀ مکنیه بوده است. کنایه بیشتر از نوع کنایه از صفت و موصوف است و کنایه از نسبت بسامد کمتری داشته است. بانوان شاعر عرب، مرثیه های خویش را در رثای پدر، برادر و یا افرادی از قوم سروده اند این بانوان در انتقال این مفاهیم، توجهشان بیشتر به مفاهیم عینی و ملموس بوده است و از منابع مورد استفادۀ بانوان در انتقال این مفاهیم به طبیعت، جانداران و موجودات بی جان و هرآنچه که با آن در ارتباط بوده اند، می توان اشاره نمود.