ناصر زارع

قدرت و ایدئولوژی دو مفهوم کلیدی در رویکرد گفتمان انتقادی هستند که با هدف حفظ یا تغییر روابط اجتماعی به کلام معنا می بخشند. ایدئولوژی به مثاب? مجموعه ای از باورها است که نقش تعیین کننده ای در مناسبات قدرت دارد و از منظر گفتمان انتقادی، ابزار برقراری روابط نابرابر قدرت در جامعه است و به آن مشروعیت می بخشد. سودمندی بررسی مناسبات قدرت و ایدئولوزی در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی در این است که تحلیل گر تلاش می کند تا سازوکار نابرابری اجتماعی نهفته در لایه های زیرین گفتمان را کشف کند. رمان «بیروت 75» نوشت? غادة السمان نمون? یک رمان با لایه های فراوانی است که نویسنده فاصل? طبقاتی، توزیع ناعادلان? قدرت و ایدئولوژی اقتدارطلب را به انتقاد می گیرد. هدف از این پژوهش، بررسی عدم توازن قدرت در بافت های موقعیتی و واکاوی ایدئولوژی نهفته در گفتمان است. نتایج نشان می دهد که برخی از ویژگی های زبانی مانند واژگان، قید های حالت، زمان، و تشبیه نقش مؤثری در برجسته سازی نابرابری توزیع قدرت و تثبیت تقابل طرفین گفتمان دارد. گفتمان دو بافت موقعیتی دارد که از لحاظ سطح طبقه اجتماعی، فرهنگی، و نوع جهان بینی متفاوت هستند، گفتمان با تکیه بر ایدئولوژی اقتدار طلب روابط اجتماعی را با هدف رسیدن به منفعت شخصی و با شعار خدمت در مقابل خدمت پایه گذاری می کند؛ از سوی دیگر ایدئولوژی و ارزش های آزادی خواهانه سنت های پوچ و جامع? زن ستیز را نمایش می دهد و بیانگر تلاشی نافرجام برای آزادی است که در چارچوب ثروت، شهرت، و قدرت تعریف می شود. این تقابل، نابرابری قدرت، و تبعیض جنسیتی، از بیروت سرزمینی خشن می سازد که در کلام شخصیت ها انعکاس می یابد.