حسن الهیاری

بررسی تاریخ اقتصاد و تجارت مناطق پسکرانه ای خلیج فارس، بخشی مهم از شناخت ساختار کلی اقتصاد ایران در دوره های صفویه تا زندیه است. در این میان، لارستان به عنوان یکی از کانونهای اصلی مبادلات تجاری جنوب، نقشی برجسته و مهم در پیوند بنادر خلیج فارس با مراکز داخلی ایران در عصر مذکور ایفا میکرد. با وجود این اهمیت، روند افول موقعیت تجاری لار در اواخر دوره صفویه و پس از آن، موضوعی است که کمتر به صورت مستقل و نظام مند مورد مطالعه قرار گرفته است. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی و بر پایه منابع تاریخی و سفرنامه ها، به واکاوی علل و عوامل افول تجارت لارستان از اواخر صفویه تا برآمدن زندیه میپردازد. بر این مبنا پرسش اصلی این است که چرا باوجود بسط قدرت صفویان و تلاشهای حکومت برای کنترل نا امنی در جنوب و خلیج فارس، تجارت لارستان به عنوان قطب تجاری جنوب و پشتیبان بندرعباس، در اواخر عهد صفوی رو به اضمحلال رفت؟ همچنبن چرا با وجود اخراج افغان ها به عنوان عامل اختلال سیاسی توسط نادرشاه افشار رونق تجاری لارستان در دوران پس از صفویه احیاء نشد؟ یافته ها نشان میدهد که مجموعه ای از عوامل درونی و بیرونی در این روند نقش داشتند؛ از جمله انحلال حکومت محلی میالدیان، یورش افغانها و ناآرامی های محلی در عصر افشاریه، مداخلات قدرتهای منطقه ای همچون امامان مسقط و قبایل بلوچ و در نها یت سیاستهای ناکارآمد حکام محلی لاردر دوران آشوب پس از سقوط صفویه در عرصه اقتصادی و سیاسی. این عوامل درهم تنیده، فرایندی تدریجی از افول را رقم زدند که سرانجام به کاهش اقتدار لارستان در عرصه تجارت جنوب ایران انجامید.