حمید اسدپور

خلیج فارس به عنوان یک شاهراه تجاری در طول تاریخ، نقش اساسی در مسائل اقتصادی، سیاسی- نظامی، اجتماعی و حتی فرهنگی نه تنها ایران بلکه جهان ایفا نموده است. موقعیت اساسی این آبراه مهم سبب شده تا از دیرباز مورد توجه قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای باشد. به همین دلیل، شناخت مسائل خلیج فارس در جنبه های مختلف، دارای اهمیت فراوانی است. به عبارتی مطالعات خلیج فارس مقدمه ای بر شناخت شناخت تاریخ ایران است. اهمیت این شناخت به شکلی است که شناخت تاریخ ایران ، بدون بررسی تاریخ خلیج فارس، شناختی مبهم و ناقص است. در طول تاریخ ایران به دلیل دیدگاه بری زمامداران و به تبع آن مورخان کمتر توجهی به تاریخ نگاری خلیج فارس گردیده است. اما از دوره افشاریه و زندیه و به ویژه اواخر دوره قاجار توجه به مسائل خلیج فارس بیشتر شد و در نتیجه حجم آثار و تالیفات در این زمینه افزون گردید. امروزه بسیاری از دولت های منطقه خلیج فارس و قدرت های جهانی به مطالعات خلیج فارس پرداخته اند. این پژوهش به بررسی چگونگی مطالعات خلیج فارس شناسی و علل توجه به آن پرداخته است و بر این فرض استوار است که تحلیل تاریخ خلیج فارس می تواند مقدمه ای جهت شناخت تحولات امروز و کسب منافع در این آبراه سیاسی- نظامی و اقتصادی باشد. این پژوهش با روش تحلیلی و توصیفی و با اتکا به داده های مختلف سعی در تحلیل و واکاوی این مساله داشته است. یافته های این پژوهش حکایت از توسعه مراکز علمی مربوط به تاریخ خلیج فارس به ویژه در ابعاد سیاسی نظامی و اقتصادی دارد و کمتر به جنبه اجتماعی در مقایسه با دیگر جنبه ها توجه شده است. هم چنین لازم است جهت خروج از تکرار تحقیقات در مورد خلیج فارس به ویژه در مراکز علمی ایران، استراتژی های نوین علمی جهت مطالعات خلیج فارس طراحی شود تا با برنامه ریزی هر چه دقیق تر به سیاستمداران در مورد مسائل حال و آینده این آبراه مهم کمک نماید.