حمید اسدپور

دوران رضاشاه از مقاطع قابل تامل تاریخ معاصر ایران به شمار می رود؛ مقطعی که جامعه ایرانی با روند جدی تری از نوسازی یا به تعبیر برخی مورخان و جامعه شناسان، «شبه مدرنیسم» مواجه گردید. رویکرد کلی در سیاست نوسازی رضاشاه تمرکز سیاسی و یکسان سازی فرهنگی و اجتماعی بود که اصلاحات اجتماعی، تاسیس نهادهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نوین، نظام تعلیم و تربیت و غیره براساس آن صورت گرفت. مانند سایر نقاط کشور نوسازی در آذربایجان نیز موجبات حرکت جامعه از وضعیت سنتی به وضعیت مدرن را فراهم کرد؛ با در نظر گرفتن مشخصات فرهنگی واجتماعی بومی، نوسازی و تغییر ساختارهای کلان و شکل گیری دولت _ ملت با صبغه ناسیونالیستی و گاه با رویکرد افراط و سرکوب و در عین حال تاثیر قدرت های خارجی و عناصر داخلی وابسته یا تحت حمایت آن ها، زمینه بروز نارضایتی عمومی و نیروهای رادیکال و در بلند مدت قوم گرایی و پان ترکیسم را دست کم در بخشی از جامعه آذربایجان فراهم کرد. چگونگی به وجود آمدن این وضعیت را می توان از زوایای مختلف بررسی کرد. این پژوهش از بعد اجتماعی این مسئله را مورد توجه قرار داده است؛ هدف این رساله بررسی تغییرات اجتماعی ناشی از سیاست نوسازی طی سال های 1304- 1320 در آذربایجان است. لازم به ذکر است در این راستا نه تنها ابعاد اجتماعی نوسازی بلکه پیامدهای اجتماعی نوسازی در بخش های سیاسی و اجتماعی نیز مورد توجه است.