حمید اسدپور

خلیج فارس به عنوان یک شاهراه مهم در طول تاریخ ایران می باشد که نقش اساسی در زمینه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نه تنها در مورد تمدن ایران بلکه در مورد تمدن بشری ایفا نموده است. تجارت از وجوه برجسته و اساسی خلیج فارس است که امکان مناسبات در زمینه های مختلف، میان اقوام گوناگون را فراهم کرده است. این مساله به ویژه در مورد دوره افشاریه و زندیه دارای اهمیت بیشتری است. چنانکه این دوره به عنوان یک دوره انتقالی مهم در تاریخ ایران، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. همچنین این موضوع به دلیل تأثیرپذیری از نقش قدرت های بزرگ، حکومت های افشار و زند و همچنین حکام محلی حاضر در کرانه ها و پس کرانه های خلیج فارس دارای پیچیدگی های خاص خود می باشد. این پژوهش بر این فرض است که بر خلاف دیدگاه بسیاری از محققان غربی، تجارت خلیج فارس در این دوره از شکوفایی و رونق مناسبی برخوردار بوده است. یافته های این پژوهش نیز بیانگر آن است که حکومت های افشاریه و زندیه با اتخاذ سیاست های هدفمند، ضمن احیای حاکمیت ایران بر خلیج فارس و کنترل تمایلات سودجویانه و غیرمنطقی برخی قدرت ها، به شکوفایی تجاری آن نیز کمک کردند. در واقع حکام ایرانی مانند نادرشاه و کریم خان زند علاوه بر انجام اقدامات سیاسی و نظامی از توجه به مسائل اقتصادی و تجاری به ویژه در خلیج فارس غافل نمانده اند. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با اتکا به منابع متعدد کتابخانه ای که شامل منابع مختلف فارسی، عربی و لاتین می باشد صورت گرفته است.