حسین سلیمی

در طول سالیان، وجود تفاوت بین حقوق زنان و مردان در تمامی جوامع بشری، به تدریج سبب خیزش ها و بحث هایی در باب این تفاوت ها و چرایی این عدم تساوی حقوق شد و پس از مدتی رد پای آن اندک اندک در ادبیات نیز نمایان شد، تا جایی که امروزه به شکل مکتبی پرطرفدار، به نام فمینیسم در سرتاسر جهان، درآمده است. در ایران نیز هم چون سایر کشورها، گرایش های فمینیستی پس از انقلاب مشروطه به راه افتاد و نویسندگان ایرانی را هم تحت تأثیر قرار داد. دوران هشت سالۀ دفاع مقدس یکی از برهه های تاریخی حساس در ایران است که بستر مناسبی برای توجه از منظر فمینیسم به شمار می رود. نویسندگان متعددی نیز دربارۀ اتفاقات و شخصیت های برجستۀ این دوران قلم فرسایی کرده اند؛ از جمله معصومه آباد و بهناز ضرابی زاده. ضرابی زاده با پرداختن به زندگی زنی به نام قدم خیر محمدی کنعان همسر سردار شهید حاج ستار ابراهیمی هژیر در مجموعه «دختر شینا» و معصومه آباد با نوشتن خاطرات خود از دوران چهار سالۀ اسارتش در زندان ها و ارودگاه های عراق در مجموعه ای با نام «من زنده ام» آثاری در حوزۀ ادبیات پایداری پدید آورده اند و توجه ویژه ای به نقش زنان در دوران جنگ تحمیلی داشته اند. پژوهش حاضر با هدف بررسی سیمای زن در مجموعه های «من زنده ام» و «دخترشینا» با رویکردی فمینیستی و به شیوۀ توصیفی تحلیلی بر پایۀ مطالعات کتابخانه ای به بررسی و تحلیل این دو اثر پرداخته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است در این دو مجموعه علی رغم نمود مؤلفه های جامعۀ مردسالارانه، گفتمان غالب و مسلط رویکردی فمینیستی دارد و زنان به عنوان اسو ه ای از صبر، ایثار، مقاومت، حجاب، دینداری، وحدت، ساده زیستی و عشق و وفاداری نشان داده شده اند. زنان در این آثار نشان داده اند محدودیت هایی که به واسطۀ جنسیت به آن ها نسبت داده می شود نمی تواند مانعی برای رسیدن به هدف شان باشد و آن ها نیز قادرند دوشادوش مردان در خط مقدم جبهه های جنگ از خاک میهن دفاع کنند.