|
Title
|
بازخواني المُعجم في معايير اشعار العجم به مثابۀ تحريري از نقد الشّعر
|
|
Type
|
Article
|
|
Keywords
|
بلاغت المعجم في معايير اشعار العجم نقد الشّعر عيوب شعر
|
|
Abstract
|
با اندك مايه اي از احتياط، آن هم به اين دليل كه در المعجم في معايير اشعار العجم(حدود 630 ق.) دربارۀ تأثيرپذيري شمس قيس رازي از نقد الشّعر قدامة بن جعفر (337ـ260 ق.) تصريحي وجود ندارد، مي توان در آشنايي شمس قيس با ايده ها و آراي قدامة پيرامون نقد شعر كه بنا بر تلقّي قدمايي به معناي معرفت محاسن و معايب شعر بوده است و بازآوري آن ها در المعجم، ترديدي به خود راه نداد. آنچه اين ادّعا را توش و توان مي بخشد، به ويژه اين هماني هايي است كه دربارۀ عيوب شعر و بحث هايي بر سَرِ عيوب معاظله، تناقض، تخليع، خطاهاي لفظي، خطاهاي معنوي، كيفيّت مدح و... در اين دو كتاب وجود دارد. برخي اشعاري كه شمس قيس در كتاب خود به استشهاد آورده نيز فارسيشدۀ شواهد شعري نقد الشّعر در همان مواضع است. البته گاهي شمس قيس در مسائل بلاغت و نقد شعر نظرهايي هم دارد كه دربردارندۀ چيزهايي افزون بر نظر قدامة و گاه متفاوت با آن است. خاصّه يكي از جذّابترين اينهماني هاي المعجم با نقد الشّعر، در ديدگاههاي اين دو نويسنده دربارۀ «مدح» قابل رديابي است؛ ديدگاههايي كه كه تأثيرپذيريِ حكما و ادباي اسلامي از فكر يوناني و ارسطويي در مسئلۀ اخلاق را نيز آينگي مي نمايد. گذشته از اينها، نقد الشّعر نخستين كتاب بلاغي اي است كه در آن، بلاغت يوناني به بلاغت اسلامي آميخته است. از اينرو شمس قيس رازي را به سبب تأثيرپذيرياي كه از برخي ايدهها و آراي قدامة داشته است، بايد كسي دانست كه به واسطۀ وي گزاره هايي از فكر فلسفي و بلاغي يوناني به كتاب هاي بلاغي فارسي راه يافته است و آثار بلاغي و ادبي متأثّر از خود را نيز به قدر وُسع از آن برخوردار نموده است. نهايتاً از مقايسۀ المعجم في معايير اشعار العجم و نقد الشّعر به آشكارگي برميآيد كه آن نظام مندي اي كه در الگوي پيشنهادي قدامة براي بازشناساندن جيّد و ردي شعر از يكديگر هست و با تعريف وي از شعر پيوندي انداميك دارد، در المعجم نيست.
|
|
Researchers
|
Mojahed Gholami (First researcher)
|