|
Title
|
مخترعات بلاغي اميرخسرو دهلوي
|
|
Type
|
Article
|
|
Keywords
|
بلاغت مخترعات بلاغي بديع اميرخسرو دهلوي رسائل الاعجاز(اعجاز خسروي)
|
|
Abstract
|
اميرخسرو دهلوي (651-725ق) از اديبان و شاعران آگاه و توانا و در عين حال، از چهره هاي كمتر شناخته شدۀ ادبيات فارسي است كه در روزگار خويش، شهرتي بيش از زمانۀ ما داشته است. اين ادّعا را نبودِ تصحيح هاي پيراسته از آثار وي و كم بودن پژوهش ها در احوال، نوشته ها و سروده هايش تأييد مي كند. اميرخسرو به نوآوري در موسيقي و بلاغت گرايش داشته و در هر دو قلمرو ابداعاتي دارد. او در رسالۀ سوم از رسائل الاعجاز يا اعجاز خسروي، موسوم به في اللّطايف من المصنوعات، از صنعت هاي ابداعي خود و نيز تصرّفاتي كه به رسم جديد در صنعت هاي قديم داشته، سخن گفته است. در انتساب شماري از اختراعات بلاغي و ابداعات بديعي به وي، در ميان بلاغيون، فضل تقدّم با سيف جام هروي، مؤلّف جامع الصّنايع و الاوزان (پيش از 778ق) است. ادامۀ كار هروي را فضلايي چون واعظ كاشفي در بدايع الافكار في صنايع الاشعار (بين875 تا 910ق)، آزاد بلگرامي در سبحة المرجان في آثار هندِستان (1177ق) و غزالان الهند (1178ق) و علّامه شبلي نعماني (ف. 1332ق) در شعرالعجم پي گرفته اند. بدين ترتيب، چند مخترَع بلاغي به نام اين شاعر ثبت شده است؛ از جمله ذواللّسانين، ايهام ذوالوجوه، ترجمة اللّفظ، رديف المعنيين، عزل اللّسان، قلب اللّسان، حامل موقوف، فارس العراب، تسجيع لفّ و نشر، مبادلة الرّأسين، ضمن اللّفظ و نثراللّفظ. در اين جستار كه با هدف گزارش و سنجش آرا در مخترعات بلاغي اميرخسرو، به شيوۀ توصيفي - تحليلي، مبتني بر سندكاوي فراهم آمده، ابتدا تعريفي از صنعت هاي كمترشناختۀ مذكور ارائه شده است. سپس با واكاوي تحليلي پيشينۀ اين صنايع و مشابه آن ها در آثار بلاغي فارسي، درستي يا نادرستي ادّعاي انتسابشان به اميرخسرو دهلوي، ارزيابي گرديده و دربارۀ ارزش هاي اين صنعت ها در زيبايي شناسي شعر، سخن گفته شده است.
|
|
Researchers
|
Mojahed Gholami (First researcher)
|