|
Abstract
|
گفتگو يكي از مهمترين مشخصات تذكرة الاولياي عطار است. در آغاز هر ذكري، گفتگو و پرسش و پاسخ ديده مي شود و و اغلب، اولين اتفاقي كه موجب تغييري در انديشه و زندگي فرد شده است، در قالب گفتگويي انتقادي يا مكالمه اي انذاري ديده مي شود. با توجه به اهميت مكالمه در اين اثر، سؤالات اين پژوهش چنين است. چه اشكال، گونه ها و موضوعاتي در گفتگوهاي تذكرة الاوليا ديده مي شود؛ طرفين گفتگوها چه كساني هستند؛ در برابر مخالفان چه برخودري صورت گرفته است. روش تحقيق تحليلي توصيفي است؛ بدين معنا كه اشكال و ساختارهاي گفتگو و نيز محتواي مكالمات در يك صد شاهد مثال بررسي شده است. اين پژوهش نشان مي دهد كه علاوه بر نقد اوليا بر يكديگر، ميان اوليا و دگردينان، زنان، كودكان، اصحاب قدرت و افراد ناشناس، مكالماتي برقرار شده و خودانتقادي نيز يكي از اشكال گفتگو بوده است. اين مكالمات را مي توان از نوع مباحثه و گفتكو، مناظره و ديالكتيك دانست. نقد گزاره هاي مثبت نوعي ساختارشكني ايجاد كرده است. ساختار شكني و غيرمنتظرگي از مهمترين وجوه اين مكالمات است كه بر اساس قاعد? «تلقي سائل بغير ما يطلب» و «اسلوب الحكيم» قابل بررسي است و اهداف تربيتي اثر با اين شيوه هاي بلاغي سازگار بوده است. عرفا غالباً لايه هاي درونيِ انديشه ها و رفتارها را در نظر داشته اند و همين نيز علت كوتاهي و بي نيازي گفتگوها از احتجاجات طولاني بوده است؛ عاملي كه در گفتگو، برگ برنده را در اختيار كسي قرار داده كه لايه دروني تر رفتار يا انديشه را ديده است. دقت در طرفين گفتگوها نشان مي دهد كه اوليا در برابر كودكان، زنان و افراد ناشناس، غالباً در موضع نقد شده، در گفتگو با حكام در موضع ناقد و در گفتگو با دگردينان در موضع مدارا كننده بوده اند.
|