|
Title
|
ولايتي در دو سوي دريا؛ جغرافياي تاريخي هرموز در سده ي نهم
|
|
Type
|
Presentation
|
|
Keywords
|
hormuz, persian gulf, historical geography, 9th century
|
|
Abstract
|
در اين مقاله تلاش مي شود ضمن توصيف و تحليل اجمالي جغرافياي تاريخي هرموز اهميت بخشهاي مختلف قلمرو اين حكومت در دوره اوج آن در سده نهم، نشان داده شود. به نظر مي رسد كه بخشهاي مختلف قلمرو ملوك هرموز در سواحل شمالي، سواحل جنوبي، و جزاير خليج فارس و درياي عمان، متناسب با ويژگي هاي جغرافيايي خود نقشهاي كمابيش مهمي در حيات سياسي و اقتصادي اين حكومت ايفا كردند. در ميان جزاير، نقش جرون، قشم و بحرين اساسي بود. استقرار مركز حكومت در جزيره ي جرون (هرموز) و مشرف بر تنگه هرموز اين مزيت را براي ملوك هرموز داشت كه عليرغم پيوستگي و تابعيت نسبت به حكومتهاي مركزي مستقر در خاك اصلي ايران، خودمختاري و خودگرداني محلي و تسلط خود را در خليج فارس حفظ كنند. جزيره قشم هم در تأمين آب و هم در توليد پارچه نقش ارزشمندي در حيات حكومت هرموز ايفا نمود. توليد پارچه نكته مهمي است كه بيانگر توجه به توليد، و نه تنها تجارت، در قلمرو هرموز در سده نهم است. بحرين علاوه بر محصولات كشاورزي شامل ميوه و پنبه، كه هم در تأمين غذا و هم تأمين مواد خام صنعت پارچه بافي مهم بود، با وجود ذخاير صدف و مرواريد منبع مهمي براي توليد و هم براي حفظ موازنه در تجارت خارجي هرموز به شمار مي رفت. ساحل شمالي (هرمزگان امروزي و جنوب استان بوشهر) علاوه بر توليد محصولات باغي و زراعي و تأمين آب، با استقرار هفت قلعه (مينا، منوجان، تزرگ، تازيان، شميل، تنگ زندان، و كوشكك) نقش مهمي در دفاع از نوار ساحلي در مقابل تهاجمات داشت. همچنين بنادر كوچك شاخو، ابراهيمي، دوسار، ايگان و نابند در ارتباط و ترانزيت ميان خاك اصلي و جزيره جرون نقش عمده داشتند. بنادر و نواحي ساحل جنوبي، در توليد غلات و ميوه، و مهمتر از آن در حفظ جريان تجارت با حوزه اقيانوس هند نقش ايفا كردند. در حالي كه سواحل يحرين و قطيف بيشتر نقش توليدي داشتند، بنادر عمانات (كشورهاي عمان و امارات متحده عربي امروزي) در امر تجارت با حوزه اقيانوس هند و درياي عرب واجد اهميت فراوان بودند. به نظر مي رسد گستره ي جغرافيايي هرموز در سواحل شمالي، جزاير، و سواحل جنوبي، هم در خليج فارس و هم در درياي عمان، تجربه ي تاريخي كم نظيري در فاصله ي زماني نه چندان دوري از امروز است، كه درس ارزشمند همكاري منطقه اي براي بهره گيري از پتانسيل هاي گوناگون جغرافياي اين حوزه را به جوامع پيرامون خليج فارس و درياي عمان
|
|
Researchers
|
Ali Rasoli (First researcher)
|