افسانه مرادی

براساس برآورد سازمان جهانی بهداشت، بیماریهای مزمن علت اصلی ناتوانی و مرگ و میر در دهه سوم قرن 21 خواهد بود. هدف از مطالعه حاضر، مقایسه اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهنآگاهی (MBCT (و تحریک الکتریکی مستقیم فراجمجمه ای ( Tdcs)و درمان ترکیبی آنها برروی نگرانی، تنظیم هیجانی، شدت درد و کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا بود. طرح پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش شامل بیماران مبتلا به اختلال فیبرومیالژیا بود که در سال 1399 به کلینیک فیزیوتراپی رویان تهران مراجعه کردند. 48 نفر از طریق نمونه گیری در دسترس انتخاب شده و به صورت تصادفی در 4 گروه 12 نفره (آزمایش و شم) قرار گرفتند. در گروه tDCS، بیماران به مدت 8 جلسه 20 دقیقه ای و در گروه MBCT، به مدت 8 جلسه 90 دقیقه ای تحت درمان قرار گرفتند. در گروه درمان ترکیبی، نیمی از اعضا به مدت 8 جلسه 90 دقیقه ای (یک جلسه در هفته) در جلسات درمان MBCT شرکت نمودند. همزمان با شروع جلسات درمانی MBCT، جلسات tDCS نیز به صورت 8 جلسه 20 دقیقه ای (سه جلسه در هفته) آغاز شد. برای سایر اعضای گروه ترکیبی جلسات درمانی tDCS از سه هفته قبل از اتمام جلسات MBCT آغاز شد، به گونه ای که هر دو درمان در این افراد به صورت همزمان به پایان رسید. گروه شم نیز مشابه گروه tDCS به مدت 8 جلسه در جلسات tDCS شرکت کردند. با این تفاوت که در این گروه برای تحریک ساختگی، الکترودها در همان مکانها (الکترود کاتود در ناحیه 2FP و الکترود آنود در ناحیه3F ( قرار داده شدند، ولی جریان الکتریکی پس از 30 ثانیه قطع شد. هر چهار گروه پرسشنامه های نظم جویی شناختی هیجان، نگرانی، کیفیت زندگی و درد را قبل و بعد از مداخله تکمیل کردند. داده ها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس چند متغیره تحلیل شد. نتایج مقایسه های زوجی بین گروهها در مرحله پس آزمون نشان داد تاثیر درمان MBCT بر روی همه متغیرها معنادار است. تاثیر درمان tDCS فقط برروی متغیرهای شدت درد، نگرانی و راهبردهای ناسازگارانه هیجان معنادار است. درمان MBCT در مقایسه با tDCS در متغیرهای نگرانی، تنظیم هیجان و کیفیت زندگی به شکل معناداری موثرتر است. درمان ترکیبی فقط در متغیر شدت درد در مقایسه با MBCT به میزان معناداری موثرتر است و نهایتا درمان ترکیبی در تمامی متغیرها نسبت به tDCS به شک