علی اصغر قهرمانی مقبل

هر آنچه از آثار مکتوب دوران ایران باستان برای آیندگان به جای مانده است را می توان به صورت مطالبی پراکنده در تعدادی از منابع تاریخی قرن سوم هجری که به زبان عربی نگاشته شده اند، یافت. ابن قتیبه دینوری بسیاری از این مطالب ارزشمند که آیین و رسوم زندگی ایرانیان باستان را به تصویر می کشد، در کتاب عیون الأخبار نقل کرده و اخباری از تاریخ پادشاهان ایران را نیز به صورت مختصر در کتاب المعارف آورده است. در این مقاله با روش وصفی-تحلیلی به بررسی شواهد حکمت عملی ایرانیان در کتاب عیون الأخبار و تصویر پادشاهان ایرانی در دو کتاب عیون الأخبار ومعارف پرداخته شده است. و نیز قطعاتی از سه کتاب ارزشمند پهلوی به نامهای تاجنامه، آیین نامه و خداینامه مورد پژوهش قرار گرفته است. از برررسی این موارد این نتیجه به دست آمد که در زمینه ی حکمت عملی، ایرانیان باستان بیشتر به تهذیب اخلاق و سیاست مدن و کمتر به تدبیر منزل پرداخته اند و از میان تعالیم اخلاقی حایز اهمیت نزد آنها می توان به رازداری، بخشش، برتری علم بر ثروت، مشورت، شجاعت، خوشرفتاری، انفاق، دوستی میان دو برادر، ازدواج با خویشان و پاکیزگی اشاره کرد. و در رابطه با بررسی قطعات باقیمانده از کتابهای تاجنامه، آیین نامه و خداینامه در عیون الأخبار و معارف می توان گفت که این کتابها شامل تعالیم عملی و اخلاقی در موضوعات مختلف و نیز شامل اخبار تاریخی پادشاهان ایرانی در روزگار حکومت ساسانیان می باشد