علی رسولی

متون تاریخی و آثار باستانی متعلق به دوران باستان نشان می دهند که خلیج فارس در روابط تجاری و تبادلات بازرگانی بین شهرها و زیستگاه های کهن ایران با جنوب آسیا و شرق آفریقا نقشی محوری داشته است. از این رو، مناطق کرانه ای و پس کرانه ای حوزه خلیج فارس، نه تنها به لحاظ تاریخی و باستان شناسی، بلکه از نظر مطالعات اجتماعی و بازشناسی تمدن ایران زمین، شایان اعتنا و جذاب به نظر می رسند. در این میان مناطق پس کرانه ای اطلاعات ارزشمندی درباره ی روند تحولات تاریخی و سیاسی و حوادث گذشته در اختیار محققان قرار می دهند. یکی از این مناطق که در شمال خلیج فارس واقع شده است منطقه تنگ ارم است که وجود بناهای تاریخی شاخص در آن این پرسش را تداعی می کند که این منطقه چه جایگاهی در روزگار باستان داشته است؟ نتایج حاصل از این پژوهش که شیوه ی اسنادی و میدانی و به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است نشان می دهد که بسیاری از مناطق پس کرانه ای درکل به عنوان تأمین کننده مواد اولیه و نیز مسیر تبادل کالا بین مناطق مرکزی و بنادر در تجارت دریایی خلیج فارس نقش برجسته ای ایفا نموده اند و منطقه تنگ ارم نیز هم اهمیت ارتباطی و اقتصادی میان بنادر شمالی فارس و مراکز شهری مرکزی را داشته است. این منطقه همچنین مقری برای سکونت امرای محلی و یا تفریحگاه موقتی بزرگان و شاهزادگان پارس بوده است. این عملکرد تاریخی را هم دلایل مکانی و محیطی و هم اطلاعات تاریخی و باستان شناسی تأیید می کنند.