علی رسولی

در سده های ششم تا نهم جزایر کیش و جرون (هرمز بعدی) شاهد پیدایش قدرت های محلی بود. در کیش ملوک بنی قیصر از نیمه سدة ششم تا اوایل سدة هفتم و خاندان طیبی از اواخر سدة هفتم تا اوایل سدة هشتم فرمان راندند. ملوک هرمز نیز در پایان سدة هفتم در جرون، که تا این زمان آوازة چندانی نداشت، یکی از پرداوام ترین قدرت های محلی ایران را تشکیل دادند. این دولت ها در تجارت ایران با حوزة اقیانوس هند و خلیج فارس نقش پررنگی ایفا کردند. مایة شگفتی و جای سؤال است که در جزیرة خارک، که سابقة درازمدت سکونت داشته و از امکانات اساسی مانند آب شیرین و زمینهای قابل کشت برخوردار بود، قدرتی محلی شکل نگرفت. پژوهش حاضر با روش مقایسه و تحلیل تاریخی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای می کوشد به پرسش مزبور پاسخ دهد. نتایج این بررسی نشان می دهد که موقعیت جغرافیایی نقش اساسی در فقدان شکل گیری قدرتی محلی در خارک شده است. جزیره خارک نسبت به کیش و هرمز از مدخل خلیج فارس فاصلة زیادی دارد و این عامل مانع از کنترل بر تجارت دریایی با اقیانوس هند می شد. فاصلة زیاد با کانون های بازرگانی عمده در سواحل جنوبی خلیج فارس مانع عمدة دیگری بود که تداوم قدرتی محلی در خارک را در شرایط تهدید از سمت شمال ناممکن می ساخت.