احسان حیدرزاده

اگرچه در سال­های اخیر، موضوع پدافند غیرعامل به یکی از مباحث کلیدی در حوزه امنیت کشور تبدیل شده اما تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله زیادی باقی مانده است. شهرها و بالأخص اماکن پرازدحام در آن­ها از محیط­هایی هستند که به واسطه خیل عظیم جمعیت با تراکم بالا، همواره با تهدیدات متنوعی مواجه هستند. در حقیقت، دسترسی آزاد به اماکن پرازدحام، پتانسیل آسیب­پذیری آن­ها را نسبت به مراکز نظامی و سیاسی به شدت افزایش می­دهد؛ بنابراین اگر حمله نظامی به عنوان مهم ترین تهدید مراکز نظامی و سیاسی تلقی می­شود، برای اماکن پرازدحام شهری، تهدیدات می تواند حمله نظامی، بمب­گذاری، حمله انتحاری، حمله با خودرو، گروگان­گیری، حمله سایبری و... باشد. از همین رو، پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی و روش دلفی سعی در شناسایی تهدیدات و سپس خوشه­بندی انواع اماکن پرازدحام شهری دارد؛ لذا 23 نوع مکان پرازدحام در شهرها مشخص و میزان تأثیرپذیری آن­ها از انواع تهدیدات بر مبنای دریافت نظر گروه کارشناسی (25 کارشناس) مشخص شده است. در ادامه، داده­ها بر اساس مدل­های تحلیل ناپارامتریک و آزمون ضریب کندال در محیط نرم­افزار SPSS اعتبارسنجی شده و با روش خوشه­بندی سلسله­مراتبی مورد تحلیل قرار گرفته­اند. یافته­ها نشان می­دهد درصورتی که انواع مکان­های پرازدحام بر مبنای بیشترین مشابهت از نظر تهدیدات، خوشه­بندی شوند، «ایستگاه راه­آهن» و «فرودگاه» در یک خوشه با بالاترین آسیب­پذیری قرار می­گیرند. همچنین «ایستگاه مترو»، «پایانه مسافربری»، «حرم امامان/ امامزاده­ها»، «مصلی نماز جمعه» و «مسجد و حسینیه» در یک خوشه با آسیب­پذیری نسبتاً زیاد قرار می­گیرند. در خوشه سوم نیز «مسیرهای عزاداری و راهپیمایی»، «سالن اجتماعات»، «پاساژ/ فروشگاه بزرگ»، «استادیوم ورزشی» و «سینما و تئاتر» قرار می­گیرند که با آسیب­پذیری متوسطی همراه هستند.