حسن الهیاری

ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی خود با خشکسالی ها و قحطی های زیادی در طول تاریخ مواجه بوده است. یکی از این موارد خشکسالی و قحطی گسترده و فراگیر در نواحی شمالی خلیج فارس در فاصله سالهای 1317 تا1324 شمسی بوده است. با وجود پژوهش هایی چند در این زمینه، تصویری ناقص از این بحران توسط پژوهشگران فراهم شده است. این پژوهش در پی آن است تا بازتاب این بحران در نواحی شمالی خلیج فارس واقع در استان های هفتم و هشتم در دوره زمانی مذکور را بررسی نموده و اقدامات انجام شده در قبال این بحران را بررسی نماید. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای، اسناد آرشیوی، نشریات و منابع محلی نویافته انجام شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد این بحران در نشریات آن دوره، اسناد دولتی و کتب خاطرات در قالب گزارش کمبود شدید مواد غذایی، ناامنی، مرگ و میر فراگیر و مهاجرت گسترده، انعکاس قابل توجهی یافته است. با این حال مراجعه به همین منابع نشان می دهد دولت مرکزی بنابر عوامل مختلف نتوانست نقش موثری در کنترل این خشکسالی و قحطی ایفا کند. در همین رابطه درخواست کمک از متفقین برای تامین ارزاق نیز چندان نتیجه بخش نبود. هرچند در مواردی اقداماتی توسط آنها انجام شد. در مقابل، نقش بخشی از اقشار اجتماعی نواحی درگیر در این بحران، در کاستن از رنج مردم موثر و قابل توجه بوده است.