حسن الهیاری

زمینه و هدف: یکی از مسائل اجتماعی دوره صفویه اعتیاد فراگیر به مواد افیونی بود که بروز انحرافات و آسیب های اجتماعی از پیامدهای جدی آن به شمار می رفت. این پدیده اگرچه در میان عوام و درباریان امری رایج محسوب می شد و هرکدام از آن ها بنحوی گرفتار این بیماری بودند اما، در میان شاعران این عصر نمایان تر بوده است. این پژوهش درصدد آن است که ضمن بررسی استعمال مواد افیونی در میان شعرای عصر صفوی علل گرایش آنها به مواد مخدر را بررسی نماید. مواد و روش ها: این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای و مراجعه به منابع دست اول عصر صفوی به خصوص متون تذکره انجام شده است. ملاحظات اخلاقی: در این پژوهش صداقت و امانت داری در استفاده از منابع تاریخی کاملا رعایت شده است. یافته ها: یافته های این پژوهش نشان می دهد مصرف انواع مواد مخدر از جمله افیون، تریاک، خشخاش، بنگ، فلونیا و کوکنار، چرس و بَرش(بارش) در میان شعرای عصر صفوی رواج گسترده ای داشته است و بسیاری را به کام مرگ کشانده است. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان می دهد موج گسترده تمایل شعرا به مواد مخدر در عصر صفوی به منظور تقویت قوه تخیل جهت سرودن اشعار خویش بوده است. این یافته زمانی تقویت می شود که بدانیم سبک شعری عصر صفوی سبک هندی بود که به صورت ویژه برای استفاده از مضامین دور از ذهن نیاز به خیال پردازی داشت. بدین ترتیب می-توان گفت شعرا به این مواد به عنوان ابزار بهبود کیفیت کار خویش می نگریسته اند. علاوه بر این، فرمان منع مسکرات به عنوان عاملی عمومی نیز در این گرایش بی تاثیر نبوده است. با این حال گسترش این عارضه مشکلات فراوانی را برای سلامتی این شعرا ایجاد کرده بود.