حسن الهیاری

بخش هایی از کرانه های شمالی خلیج فارس در دوره قاجار و پهلوی اول شاهد حضور اقلیت های دینی بود. با توجه به موقعیت ویژة خلیج فارس به ویژه در حوزة تجارت و ارتباطات دریایی، مسألة تأثیر آن بر وضع اجتماعی و اقتصادی اقلیت های دینی اهمیت می یابد. پژوهش حاضر با هدف بررسی وضع اجتماعی و اقتصادی اقلیت های دینی در خلیج فارس در دورة قاجار به طرح این پرسش می پردازد که موقعیت جغرافیایی و اوضاع خلیج فارس چه تاثیری بر وضعیت اقلیت های دینی در این منطقه گذاشته است. فرض اولیه این است که جوامع کرانه ای در مقایسه با جوامع دور از ساحل غالبا رفتار مداراجویانه تری نسبت به اقلیت ها دارند. روش پژوهش توصیفی تحلیلی با تکیه بر منابع کتابخانه ای و اسناد است. نتایج این بررسی نشان می دهد که در دورة قاجار اقلیت های دینی ساکن در کرانه های خلیج فارس در فضای متأثر از حضور و رفت و آمد بازرگانان خارجی و مداراگری جوامع محلی با مشکلات کمتری در زندگی اجتماعی و اقتصادی خود، در مقایسه با نواحی داخلی مواجه بودند. با تغییر فضای سیاسی اجتماعی کشور در دورة پهلوی اول مخصوصا اصلاحاتی که معطوف به بهبود وضع اقلیت های دینی صورت گرفت، موجب مهاجرت اقلیت های دینی از کرانه ها به داخل کشور شد. همزمان به دنبال تبلیغات آژانس یهود بخشی از اقلیت یهودی این منطقه نیز به فلسطین اشغالی مهاجرت کردند.