حسن الهیاری

گرچه بوشهر دوران باشکوه خود را با کارکرد نظامی در دوره نادرشاه افشار آغاز کرد؛ اما در ادامه به محیطی امن برای تجارت بدل شد. همین مسئله باعث کوچ خاندان های تاجر از شهرهای مختلف به این بندر شد. یکی از این خاندان های تاجر خاندان ایرانی بود. این خاندان که فعالیت تجاری خود را از شیراز در دوره زندیه آغاز کرده بود در دوره قاجاریه به بوشهر مهاجرت کرد و به تدریج رشد قابل توجهی یافت. تا جایی که از محدود تجارتخانه های برجای مانده از دوره قاجاریه و پهلوی در زمانه فعلی است. بر این اساس این پژوهش می کوشد تا تحولات این خاندان تاجر از نقطه تاسیس تا عصر پهلوی را بررسی کند و از رهگذر آن به نقش این خاندان در تحولات سیاسی اجتماعی منطقه خلیج فارس نیز بپردازد؟ این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از منابع مکتوب، اسناد، نشریات انجام شده است. در کنار آن از ابزار تاریخ شفاهی نیز برای گردآوری بخشی از داده ها استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد این تجارتخانه چه در زمینه فعالیت، چه در روش های تجارت و چه در مقاصد تجاری از بدو تاسیس تا دوران پهلوی دچار تغییراتی شده است تا جایی که مقاصد تجاری این خاندان را از مناطق داخل منطقه خلیج فارس و بعدا اقیانوس هند، به ارتباط تجاری با اروپا ارتقا داد. از طرفی این خاندان پابه پای تحولات سیاسی اجتماعی بوشهر و ایران در این حوادث حضور و نقش داشته است تا جایی که نه تنها در پایه گذاری کارگزاری های اقتصادی در بوشهر نقش ایفا کرده اند؛ بلکه در حوادث سیاسی همچون انقلاب مشروطه و در حوادث اجتماعی همچون ساخت مدارس و مراکز عام المنفعه ملی نقشی اساسی ایفا کرده اند.