حبیب اله سعیدی نیا

روایت تمدن غرب در قالب سفرنامههای فارسی یکی از عوامل اصلی آشنایی ایرانیان با تحولات جهانی بود. نویسندگان این سفرنامهها ضمن بیان مشاهدات خود از پیشرفتها و جنب ههای گوناگون حیات دیگر جوامع، راهکارهایی نیز برای ترقی ایران ارائه میدادند. یکی از این سفرنامهنویسان دوران قاجار، میرز امصطفی افشار مشهور به بها ءالملک بود. او وقایع و مشاهدات مأموریت سیاسی خود به روسیه را تحت عنوان سفرنامه خسرومیرزا بپطرزبورغ به نگارش درآورد. مشاهده و تعمق در نوآور یها و تمدن روسیه و مقایسه آن با اوضاع ایران، موجب شگفتی و تأثر نویسنده گردید. نظر به نقش سفرنامهها در ایجاد تحولات نوگرایانه در دوره قاجار، بررسی مشاهدات، اوضاع اجتماعی و چیستی و چرایی پیشرفتهای روسیه از دید نویسنده این سفرنامه، موضوع اصلی پژوهش است. فرضیه تحقیق حاضر آن است که تعصبات ملی و مذهبی میرز امصطفی افشار در نوع نگاه و روایتگری او از روسیه تأثیری کم داشته است. یافت ههای این پژوهش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر روش کتابخانهای بیانگر توصیف پیشرفتهای وسیع آموزشی، صنعتی و نظامی و در عینحال، معضلات اجتماعی روسیه بدون توجه به تعصبات دینی و خصومتهای میهنی از سوی نویسنده این سف رنامه میباشد.