سیدحیدر فرع شیرازی

چکیده طرحواره های تصویری از مهم ترین زیرساخت های معناشناسی شناختی است که اولین بار توسط مارک جانسون مطرح شد. موضوع طرحواره ها حول محور جسمانیت مفاهیم انتزاعی می چرخد و این فرآیند جسمی شدگی منجر به پیچیدگی مفهومی نظام ذهن می شود. طرحواره های متنوع تصویری یکی از مهم ترین ابزار های زبان شناختی در راستای ترسیم، عینیت سازی، و برجسته نمایی مفهوم ذهنی «رحمة» به عنوان یکی از پرتکرارترین مفاهیم ذهنی در قرآن است که طی جسمی شدگی قابلیت های ملموسی یافته است. در این پژوهش تلاش بر این است تا به شیوه توصیفی-تحلیلی و بر اساس دیدگاه مارک جانسون، مفهوم «رحمة» را در این نظام تصویری بررسی نماییم. نتایج نشان می دهد که مفهوم انتزاعی «رحمة» از گسترۀ وسیع معنایی برخوردار است و بر باران، بخشش، بهشت، رسالت نبوت، دین اسلام، ثواب و پاداش، قرآن، و نعمت های مادی و معنوی دلالت می کند. رحمت خداوند به مثابۀ مظروفی است که گاه خداوند متعال از ظرف نامحدود رحمت خویش، نعمت های خاص را به بندگان مخلص می بخشد؛ از سوی دیگر «رحمة» هم چون مظروفی مسیر نزولی را از سوی آسمان و علو درجات به سوی زمین می پیماید. رحمت ویژۀ خداوند توانایی بالقوه خداوند است و همانند جسمی فیزیکی توانایی اعمال قدرت دارد؛ بدین گونه که منجر به هدایت مومنان و یا مانع از رسیدن عذاب جهنم به آن ها می شود.