لیلا کرمی

زمینه: خشکی مهمترین فاکتور محدود کننده ی تولید گیاهان زراعی از جمله آفتابگردان در جهان و ایران است. هدف: جهت بررسی اثر تنش خشکی بر برخی صفات مورفولوژیک، فنولوژیک و فیتوشیمیایی ارقام آفتابگردان آزمایشی در سال 1396 در آزمایشگاه و مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه خلیج فارس صورت گرفت. روش‏شناسی: در این آزمایش 11 رقم بذر آفتابگردان (Master، Azargol، Barzegar، Lacoma، Gabor، Progres، Record،Zaria ، Farrokh، Armacirsci و Qasem) مورد مطالعه قرار گرفت. مطالعات آزمایشگاهی به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد. تیمارهای مورد مطالعه شامل چهار سطح رطوبتی (صفر،1-، 3- و 5- اتمسفر) با سه تکرار بود. اندازه گیری روی صفات درصد و سرعت جوانه زنی، شاخص بنیه، طول و وزن تر و خشک ساقه چه و ریشه چه صورت گرفت. یافته‏ها: تجزیه واریانس ساده جداگانه داده های هر سه محیط نشان داد که ارقام مورد مطالعه از نظر اکثر صفات دارای تفاوت معنی دار هستند. نتایج حاصل از تجزیه مرکب سه محیط نشان داد که بین ارقام در مورد اکثر صفات اختلاف معنی-داری وجود دارد. اثر محیط نیز برای همه ی صفات بجز اندازه میانگره معنی دار بوده که بیانگر تاثیر منفی روی صفات در اثر اعمال تنش می باشد. اثر متقابل رقم × محیط برای تمامی صفات به جز قطر طبق و تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک معنی-دار شد که نمایانگر واکنش متفاوت ارقام در محیط های مختلف است. همچنین مقایسه میانگین با روش آزمون چند دامنه ای دانکن نشان داد در هر دو محیط نرمال و تنش، Azargol، Gabor، Armacirsci وZaria ارقام مشترکی بودند که بیشترین عملکرد را به خود اختصاص دادند. در شرایط نرمال، همبستگی بین عملکرد دانه و صفات تعداد دانه (**79/0r=) و وزن صد دانه (**48/0r=) مثبت و با تعداد برگ (*35/0- r=) منفی بود. در شرایط تنش عملکرد دانه با صفات تعداد دانه (**59/0r=)، عرض برگ (**45/0r=)، قطر طبق (*40/0r=)، اندازه برگ با دمبرگ (*37/0r=) و پرولین (*35/0r=) همبستگی مثبت نشان داد. نتایج حاصل از رگرسیون مرحله ای نشان داد که در محیط نرمال سه صفت تعداد دانه در طبق، وزن صد دانه و اندازه بذر به ترتیب به عنوان صفات تاثیرگذار وارد مدل شدند و 98 درصد از تغییرات داده ها را توجیه نمودند. در محیط تنش خشکی، صفات تعداد دانه در طبق، قطر ساقه، کاتالاز و پرولین