محمد منصوری مقدم

جنگ جهانی دوم از جمله رویدادهای مهمی بود که سبب تحولات بسیاری در عرصه جهانی و منطقه ای شد. یکی از این تحولات عقب نشینی بریتانیا از خلیج فارس بود. با توجه به اینکه بریتانیا سال ها در منطقه حضور داشت و بر مسائل مختلف منطقه اثرگذار بود خروج آن کشور از خلیج فارس نیز پیامدهای مختلف سیاسی، امنیتی و اقتصادی به همراه داشت. لذا این پژوهش باهدف بررسی تحولات منطقه ای و بین المللی که در آستانه خروج انگلستان از منطقه خلیج فارس رخ داد و نیز تأثیراتی که خروج آن کشور بر کرانه های شمالی خلیج فارس بر جای گذاشت ارائه گردیده است؛ بنابراین سؤال پژوهش این است که چه علل و عواملی سبب خروج انگلستان از منطقه خلیج فارس گردید و خروج آن کشور چه پیامدهای سیاسی، امنیتی و اقتصادی بر کرانه های شمالی خلیج فارس بر جای گذاشت؟ یافته های پژوهش که با روش تحلیلی ـ توصیفی و با تکیه بر منابع اصلی و اسناد آرشیوی انجام شده است نشان می دهد که تصمیم بریتانیا جهت خروج از منطقه خلیج فارس، متأثر از متحمل شدن هزینه های بالا در جنگ و اقتصاد از هم پاشیده آن بود که اجازه حضور نظامی بیش تر در خارج از کشورش را نمی داد. پس از عقب نشینی نیروهای بریتانیا از خلیج فارس، اوضاع سیاسی، اقتصادی و امنیتی در منطقه و جهان تغییر کرد. برخلاف نظر آمریکا و حتی برخی کشورهای خلیج فارس که نگران خروج بریتانیا و به وجود آمدن خلأ قدرت در خلیج فارس بودند، اما ایران با همکاری کشورهای حوزه خلیج فارس، توانست ثبات منطقه را حداقل در دوره مورد مطالعه، برقرار کند و به قدرت برتر در منطقه تبدیل شود. همچنین اوضاع کرانه های شمالی خلیج فارس که در زمان حضور بریتانیا آشفته بود و همین مسئله سبب مهاجرت های گسترده به کرانه های جنوبی خلیج فارس شده بود، در این دوره با توجه به تمرکز دولت ایران بر تنگه هرمز و نیز توجه بیشتر بر کرانه های شمالی خلیج فارس، تا حدودی موجب ثبات نسبی این منطقه گردید.