محمد منصوری مقدم

در این پژوهش به صنعت نفت و تاثیرات اقتصادی و اجتماعی آن در نواحی شمالی خلیج فارس بویژه مناطق گچساران، خارک و ماهشهر در طی سالهای 55 – 1333ش/ 76 – 1954م پرداخته می شود. هدف از این پژوهش مشخص نمودن این موضوع می باشد، که صنعت نفت چه تاثیرات اقتصادی و اجتماعی در این مناطق ایجاد نمود و این تاثیرات چه پیامدهایی برای این نواحی داشته است. صنعت نفت ایران در دوره مورد نظر روند رو به روشد و صعودی را از لحاظ کمی و کیفی پشت سر گذاشت و مجموع عوامل متعددی باعث افزایش تولید و بهای نفت خام شد و در نتیجه درآمدهای ارزی فراوانی در اختیار دولت قرار گرفت. دولت بخش زیادی از این درآمدها را در طی برنامه های عمرانی توسعه در بخش های مختلف سرمایه گذاری نمود، همزمان نیز دولت توجه ویژه ای به نواحی شمالی خلیج فارس خصوصا نواحی نفت خیز و مرتبط با صنعت نفت نموده است. در نتیجه توجه دولت مناطق مورد بررسی تبدیل به قطب های نفتی، صنعتی و اقتصادی شدند. گچساران بزرگترین میدان نفت خام سنگین کشور، خارک بزرگترین مرکز بارگیری و صدور نفت خام جهان و ماهشهر مرکز بارگیری فرآورده های پتروشیمی آبادان شد و همزمان تاسیسات پتروشیمی در این نواحی ایجاد گردید. اما باید توجه داشت، عمده اقدامات و فعالیت های انجام گرفته بعد از انعقاد قرارداد کنسرسوم نفتی 1333ش/ 1954م و شروع فعالیت های صنعتی در این مناطق بوده است. در نتیجه دگرگونی های اساسی در حوزه های اقتصادی و اجتماعی در این مناطق بوجود آمد و این مناطق سنتی به فاصله دو دهه به مهمترین مراکز صنعتی و نفتی تبدیل شدند. روش مورد استفاده در این پژوهش تاریخی و با تکیه بر مطالعات اسنادی و کتابخانه ای و داده های آماری است.