رضا روشن

سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) یکی از عوامل کلیدی در انتقال فناوری و افزایش بهره وری اقتصادی در کشورهای در حال توسعه، به ویژه کشورهای عضو اوپک، محسوب می شود. با توجه به وابستگی بالای این کشورها به نفت و محدودیت های موجود در منابع مالی و فناوری، بررسی تأثیر سرریز سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر متغیرهای اقتصاد دانش بنیان اهمیت ویژه ای دارد. انتقال فناوری، ایجاد نوآوری و توسعه زیرساخت های انسانی و فناوری از مهم ترین مزایای سرمایه گذاری مستقیم خارجی است. با این حال، چالش های سیاسی و اقتصادی، عدم شفافیت در ساختارهای قانونی و ضعف زیرساخت های نهادی ممکن است مانع از بهره برداری کامل از این سرمایه گذاری ها در کشورهای عضو اوپک شود. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر سرریز سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) بر شاخص های حکمرانی خوب و توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشورهای عضو اوپک انجام شده است. مبانی نظری تحقیق بر اهمیت سرمایه گذاری مستقیم خارجی در انتقال فناوری، ایجاد نوآوری و بهبود شاخص های حکمرانی تأکید دارد. با توجه به وابستگی کشورهای اوپک به منابع نفتی و ضرورت توسعه پایدار، تأثیر FDI بر شاخص هایی همچون حکمرانی خوب، آموزش منابع انسانی، نوآوری و زیرساخت های فناوری مورد تحلیل قرار گرفته است. داده های این تحقیق به صورت پانل طی سال های 2009 تا 2023 از کشورهای عضو اوپک جمع آوری شده و با استفاده از روش گشتاورهای تعمیم یافته (GMM) تحلیل شده است. این روش با توانایی مدیریت وقفه های زمانی و مسائل همزمانی، مناسب ترین رویکرد برای این پژوهش بوده است. نتایج نشان می دهد که سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش های غیرنفتی، به طور معناداری موجب بهبود شاخص های حکمرانی و تقویت زیرساخت های فناوری در کشورهای مورد مطالعه می شود. به طور خاص، شاخص حکمرانی خوب به میزان 2.7 درصد بهبود یافته و سرمایه گذاری در بخش نفتی به دلیل کاهش رقابت پذیری و نوآوری، اثرات محدودتری داشته است. بر اساس یافته های این پژوهش، تقویت زیرساخت های نهادی و قانونی در کشورهای اوپک به منظور بهره وری بهتر از سرمایه گذاری های مستقیم خارجی توصیه می شود.