یوسف دهقانی

نوجوانان در محیط های تحصیلی و در مسیر تحصیل خود با مشکلات و چالش هایی مواجه می شوند. در این میان تاب آوری تحصیلی یکی از پدیده های مهمی است که در گذر موفقیت آمیز نوجوانان از این مشکلات و چالش ها به آنان کمک می کند و به دلیل نقش سازگارانه بسیار زیادی که در موفقیت های تحصیلی دانش آموزان و به خصوص نوجوانان دارد، مورد توجه روان شناسان تربیتی قرار گرفته است. تاب آوری تحصیلی تحت تاثیر عوامل محیطی و فردی قرار دارد. به همین دلیل پژوهش حاضر با هدف تبیین تاب آوری تحصیلی بر اساس متغیرهای محیطی (الگوهای ارتباطی خانواده، مشارکت والدین در امور تحصیلی و سبک های تعاملی معلم و دانش آموز) و متغیر فردی احساس تعلق به مدرسه به تدوین مدلی در این خصوص پرداخت. این پژوهش به لحاظ هدف از نوع کاربردی و به لحاظ نحوه گردآوری اطلاعات از نوع توصیفی از دسته همبستگی و به روش تحلیل مسیر انجام شد. شرکت کنندگان پژوهش دانش آموزان دوره متوسطه دوم شهر کوه چنار (145پسر، 272دختر) در سال تحصیلی (1400-1399) بودند که به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای تصادفی انتخاب شدند و به پرسش نامه های ابزار تجدید نظر شده الگوهای ارتباطی خانواده فیتزپاتریک و ریچی (2002)، مشارکت والدین در امور تحصیلی ثنایی(1375)، سبک های تعاملی معلم و دانش آموز وبلز (1993)، احساس تعلق به مدرسه بری، بتی و وات (2005) و تاب اوری تحصیلی مارتین (2003)، به صورت الکترونیکی پاسخ دادند. داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS (ویرایش 25) و AMOS (ویرایش 24) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اکثر اثرات مستقیم در مدل پژوهش معنی دار بودند. هم چنین بررسی اثرات غیرمستقیم نشان داد که احساس تعلق به مدرسه در رابطه بین هر سه متغیر مستقل و وابسته دارای نقش واسطه گری معنی-داری است. این یافته ها نشان دهنده نقش الگوهای ارتباطی خانواده، مشارکت والدین در امور تحصیلی فرزندان، سبک های تعاملی معلم و دانش آموز و احساس تعلق به مدرسه در تاب آوری تحصیلی دانش آموزان است. بدین معنا که لازم است در برنامه ریزی ها برای تاب آوری تحصیلی به این عوامل اثرگذار توجه شود.