یوسف دهقانی

زمینه: عده ای از دانش آموزان هنگام مواجه شدن با شکست یا ترس از شکست برای حفظ عزت نفس و احساس ارزشمندی خود یک سلسله راهکارهای دفاعی را بکار می گیرند که به وی این امکان را دهد که شکست را به عوامل بیرونی مثل سختی کارها و موفقّیت را (به منظور کسب افتخار) به عوامل درونی مثل توانایی نسبت دهند. به همین دلیل دچار خودناتوان سازی تحصیلی می شوند. هدف: بررسی نقش اضطراب اجتماعی، تنظیم شناختی هیجان و طرحواره های ناسازگار اولیه در خودناتوان سازی دانش آموزان می باشد. روش‏شناسی: مطالعه حاضر توصیفی از نوع همبستگی است جامعه آماری این پژوهش دانش آموزان مدارس مرکز استان بامیان افغانستان در سال 1400 بودند که از بین 1020 دانش آموز 353 نفر از آنان از طریق نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. برای گرد آوری داده ها از پرسشنامه های خودناتوان سازی (جونز و رودوالت،1982)، اضطراب اجتماعی (جرابک1996)، نظم جویی شناختی هیجان CERQ)؛ گارنفسکی و کرایج، 2006) نسخه 18 آیتمی و فرم کوتاه طرحوارۀ (یانگ-1999) استفاده شده است. داده ها با استفاده از رگرسیون گام به گام با نرم افزار SPSS 26 تجزیه و تحلیل شدند. یافته‏ها: نتایج نشان داد که هرکدام از متغیرهای این پژوهش قادر به پیش بینی خودناتوان سازی تحصیلی دانش آموزان می باشند طوری که در اضطراب اجتماعی مولفه های ترس از صحبت در جمع و ترس از انزوای اجتماعی و تمام مولفه های تنظیم شناختی هیجان و طرحواره های ناسازگار اولیه قادر به پیش بینی خودناتوان سازی تحصیلی دانش آموزان می باشند. نتیجه‏گیری: نتایج حاکی از آن بود که اضطراب اجتماعی، تنظیم شناختی هیجان و طرحواره های ناسازگار اولیه نقش مهمی در خودناتوان سازی تحصیلی دانش آموزان دارند. از این که پرورش دانش آموزان موفق و سالم منجر به داشتن جامعه سالم تر و موفق تر خواهد شد و با توجه به اثرات منفی خودناتوان سازی بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان، در نظر گرفتن نقش مراکز مشاوره و خدمات روانشناسی مخصوصا در مراکز آموزشی از اهمیت ویژه ی برخوردار خواهد بود.