زهره ملاکی

استعاره های مفهومی در عینی سازی حجم زیادی از مفاهیمی که به طور روزمره کاربرد دارند، استفاده می شوند و حیطه های گوناگون شناختی بشر را در بر می گیرند. انواع مختلف این نوع استعاره برای بررسی و شناخت ساحتهای فکری و بینش کلی و جزئی افراد ( مخصوصا شاعران و نویسندگان) قابل استفاده است. در این پژوهش کارکرد این نوع استعاره در مجموعه اشعار ( دفترهای تنفس صبح، آینه های ناگهان، مثل چشمه مثل رود، در کوچه آفتاب، گلها همه آفتابگردانند و دستور زبان عشق)، قیصر امین پور شاعر فقید معاصر بررسی می شود. روش جمع آوری داده ها کتابخانه ای و فیش برداری از متون چاپی است و تحلیل و بررسی داده‎ها براساس دیدگاه شناختی لیکاف و کووچش صورت پذیرفته است. هدف از این پژوهش خوانش دقیق تر و عمیق تر اشعار قیصر امین پور و ادراک دیدگاه و بینش شناختی شاعر است که سبک شخصی و نوآوریهای شاعرانه او را نمایان می سازد. ماحصل پژوهش این است که محیط زندگی شاعر، تجربیات زیستی، تاریخی، اجتماعی و فرهنگی او و بعضا وابستگی های ایدئولوژیک عامل شکل گیری استعاره های به کار رفته در اشعار ایشان شده است. انواع این استعاره ها شامل 55% استعاره ی هستی شناختی، 25% استعاره ی ساختاری، و حدود 20% استعاره های جهتی هستند. این آمار نشان می دهد شاعر در استعاره های هستی شناختی ساحت های نوین فراوانی برای انطباق مفاهیم مورد نظر خود کشف نموده که درصد بالایی از آن پیش از او مورد استفاده دیگران واقع نشده است. او در استعاره های ساختاری به کلان استعاره « زندگی حرکت است» و زیر مجموعه های آن مثل« زندگی سفر است»، « زندگی مزرعه است»، « زندگی مدرسه است»،« عشق آتش است»،« عشق جان بخش است» و... رسیده است که فلسفه روشنی از حیات و اختیار و تلاش انسان در بهبود جایگاه خویش را نشان می دهد. همچنین او در استعاره های جهت و زمان هم مبلّغ حرکت و روشنی و ارزشمندی فضای معنوی و عواطف انسانی است. مجموعه همه اینها نشان می دهد او شاعری صاحب سبک است که متناسب با دگرگونی های بنیادین زندگی فردی و اجتماعی نگرش شاعرانه خود را وسعت داده و در مخاطب علاوه بر التذاذ و انبساط روحی شرایطی برای تعمق و تأمل ایجاد نموده است.