زهره ملاکی

هر متنی با دیگر متون در تعامل است و درواقع هر متنی ترکیبی از متون گوناگون است، این سخن پایه و اساس نظریه ای گردید که ژولیا کریستوا ناقد فرانسوی در دهه ی 60، قرن 20 میلادی آن را «Intertextuality» یا به زبان فارسی بینامتنیت نامید. نظریه ی بینامتنی که کریستوا ارائه داده بود، توسط نظریه پردازانی ازجمله ژرار ژنت پرورش یافت و چارچوب مشخصی یافت. پژوهش حاضر با استفاده از دیدگاه بینامتنیت ژرار ژنت 8 رمان و مجموعه داستان را از احمد دهقان( از نویسندگان مطرح جنگ) باهدف دستیابی به آبشخورهای آثار داستانی جنگ در دهه 70 بررسی می کند. بررسی ها نشان می دهد که احمد دهقان تحت تأثیر فضای دهه 70 برای بیان واقعیت های جنگ کوشیده است تا از متون شفاهی و مکتوب موردپسند عامه استفاده نماید. به طوری که داستان های او مشحون از واژگان، اصطلاحات، ضرب المثل ها، کنایه ها و ترانه هاست که همگی برگرفته از فرهنگ عامه یا فرهنگ مردم است. البته این مسئله تا آنجا فراگیر است که حتی در فضای جبهه و جنگ که معنویت و اعتقادات مذهبی حاکمیت دارد، این مسائل نه از جنس دیدگاه های گفتمان حاکم بلکه از جنس اعتقادات عامه مردم است. البته بسامد استفاده از مفاهیم گفته شده، با فاصله گرفتن از دهه 70 به این ترتیب: «پرسه در خاک غریبه» 50%، «سفر به گرای 270 درجه» 40%، «دشت بان» 30%، «گردآنچهار نفره» 20%، «بچه های کارون» 15%، «روزهای آخر» و «مجموعه داستان من قاتل پسرتان هستم» هریک 10% سیر نزولی دارد. به نظر می رسد نویسنده در آخرین آثارش بیشتر به جهانی شدن می اندیشیده است چرا که از مفاهیم فرهنگی – اعتقادی گذشته به دلیل محدودیت جغرافیایی فاصله گرفته و به مفاهیم جدیدی روی آورده است که در فرهنگ جهانی قابل درک تر است.