زهره ملاکی

مطالعات پسااستعماری رشته ای مستقل نیست بلکه میان رشته ای و بینامتنی است و شاخه ای از ادبیّات تطبیقی به شمار می رود. موضوع ادبیّات پسااستعماری، استعمار و استعمارگری است. نقد پسااستعماری از طریق پادگفتمان شرقی متون پسااستعماری، به خصوص رمان را مورد خوانش و بازخوانی قرار می دهد و از این طریق افکار نویسندگان غربی که به طور عامدانه و مغرضانه ای شرق موهوم و عقب مانده را در برابر غرب پیشرو و دموکراتیک قرار داده اند به چالش می گیرد. نویسندگان و روشنفکران جهان سوم بازخوردها و آثار مخرب فرهنگی را که استعمار از خود به جای گذاشته است را در متون ادبی به خصوص رمان بعد از استقلال مستعمرات کشف، بررسی و واسازی می کنند. در رأس این نویسندگان می توان به ادوارد سعید، گایاتری چاکراورتی اسپیواک، هومی بهابها و فرانتس فانون اشاره کرد که هرکدام با استفاده از سبک و روش خاص خود به شرح و بسط دیدگاه هایشان دربارۀ استعمار پرداخته اند. از مهمترین قیام هایی که در ادوار گذشته علیه استعمار انگلیس در کشور ما رخ داده است قیام مردمی جنوب کشور در دو مقطع تاریخی ( قیام احمدخان تنگستانی- قیام رئیسعلی دلواری ) است که شرح مبارزات آن بقلم توانای محمد حسین رکن زاده آدمیت یکی از نویسندگان متعهد جنوبی کشور به نگارش درآمده است. این قیام باپشتیبانی و حمایت علما و روحانیون و اتحاد مردم شهر و روستا به رهبری رئیسعلی دلواری شکل گرفت. مهم ترین هدف این قیام بیرون راندن استعمارگران انگلیسی از بوشهر بر حسب انجام وظیفه بوده است. علت ماندگاری قیام دلیران تنگستانی در حافظه تاریخی افراد، رفتارهارهای بشر دوستانه و اخلاق مدارانه رهبران قیام است. علت اصلی شکست این قیام وجود مزدورانی بودند که در بدنۀ قیام دلیران تنگستانی نفوذ کرده و به تدریح آن را از پای درمی آورند. در ادامه محقق توانسته است بر اساس مهم ترین مفاهیم نظریه های پسااستعماری (فرادست/فرودست، خود/دیگری، مرکز/حاشیه و هویت) لایه های درونی متن رمان دلیران تنگستانی را کاویده و از این طریق به بخشی از افکار نویسنده دست یابد.