|
چکیده
|
ادبیات بازتاب اوضاع طبیعی زیستگاه هر ملت و تجلیگاه رسوم و قوانین اجتماعی حاکم بر آن است؛ بنابر این، چگونگی آب و هوا، پوشش گیاهی و جانوری، اوضاع اقتصادی، سیاسی، دینی و فرهنگی ملتها، گاه در جزئی ترین شکلش در شعر و نثرشان تجلی مییابد. روشن است که شعر عصر جاهلی نیز مانند شعر هر قوم و زمان از محیط طبیعی و اجتماعی آن عصر تاثیر پذیرفته است و اشکال و ابعاد مختلف حیاتشان را انعکاس میدهد. نگارندگان در این مقاله، با روش تحلیلی کتاب مفضلیات را که یکی از مهمترین منابع شعر جاهلی است، مورد تفحص قرار داده و به حیوانات اهلی ذکر شده در آن و اثر آنها در شعر جاهلی اشاره کرده اند. نویسندگان در پی آن بوده اند تا به این دو سؤال اساسی پاسخ دهند که حیوانات اهلی چه تأثیری در شعر عصر جاهلی داشته اند؟ و شکلهای این اثر گذاری چگونه است؟ با بررسی کتاب مفضلیات روشن شد که شاعران جاهلی، بارها از حیوانات اهلی بخصوص آنهایی که در زندگیاشان کاربرد فراوان داشته نام بردهاند؛ به نحوی که شعرشان نمایی کلی از شیو? زندگی و معیشت مردم آن دوره را بازتاب میدهد. همچنین روشن شد که حیوانات اهلی به دو شکل در شعرشان نمایان میشوند: نخست در ابیاتی که شاعر خبر از حوادثی میدهد که حیوان در آن نقش عمده دارد، مانند ابیاتی که شاعر در آن به بخشش یا دلیری خویش مباهات میکند؛ دوم در ابیاتی که شاعر به توصیف حیوان خویش میپردازد یا با استفاده از خصوصیت حیوان دیگر امور را به تصویر میکشد. علاوه بر این؛ پژوهش حاضر نشان میدهد که شاعران جاهلی تصاویری بدیع در توصیف حیوان خویش خلق نمودهاند یا با استفاده از خصوصیات حیوان تصاویری کم نظیر از اغراض خویش ارائه کردهاند. این گونه تصاویر که کمتر استعاری و کنایی و بیشتر تشبیهی است غالبا با استفاده از حیواناتی است که کابرد فراوانی در زندگیاشان داشته است.
|